Tlenoterapia hiperbaryczna w chorobach układu sercowo-naczyniowego i rehabilitacji kardiologicznej
Choroby układu krążenia (sercowo-naczyniowego) są określane mianem „epidemii cywilizacyjnej”, gdyż należą do najczęstszych schorzeń naszych czasów. Mimo coraz lepszej diagnostyki i coraz nowocześniejszych metod leczenia w większości krajów są najczęstszą przyczyną zgonów i inwalidztwa. W krajach wysoko rozwiniętych z powodu chorób układu krążenia umiera rocznie więcej osób niż z powodu wszystkich innych chorób razem wziętych. Przyczyną chorób układu krążenia jest m.in. stres, mała aktywność fizyczna czy zła dieta. Dodatkowym problemem jest palenie tytoniu, nadwaga i otyłość oraz zaawansowany wiek.
Spis treści
Najczęstsze choroby układu krążenia
Nadciśnienie tętnicze to podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi powyżej granic normy. Jego objawy to częste bóle głowy, zwłaszcza po przebudzeniu, mroczki przed oczami, bezsenność. Ale także wybuchowość, kołatanie serca, potliwość, szumy w uszach, duszności, zawroty głowy, ciągłe zmęczenie.
Niewydolność serca to stan, w którym serce nie jest w stanie sprawować swej prawidłowej funkcji – przepompować wystarczającej ilości krwi, by zapewnić organizmowi odpowiednią ilość tlenu i składników odżywczych. Głównymi objawami niewydolności serca są duszność i zmęczenie, nietolerancja wysiłku fizycznego oraz obrzęki. Są one następstwem zatrzymywania wody w organizmie.
Choroba wieńcowa jest spowodowana niedostatecznym zaopatrzeniem serca w krew tętniczą przez naczynia wieńcowe. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby jest ból w klatce piersiowej, który powoduje wrażenie ucisku, gniecenia w klatce piersiowej. Jest zlokalizowany za mostkiem. Pojawia się w czasie stresu, posiłku lub pod wpływem zimnego powietrza, a także w czasie wysiłku. Czasem pojawiają się nudności i zaburzenia oddechowe.
Zawał mięśnia sercowego jest następstwem nagle powstałej martwicy części mięśnia sercowego. Jest ona spowodowana przerwaniem dopływu krwi do tej części serca przez odpowiednio długi czas. Typowym objawem zawału jest silny ból za mostkiem.
- Miażdżyca tętnic
Miażdżyca tętnic to schorzenie przewlekłe polegające na zmianach zwyrodnieniowych w ścianach tętnic, prowadzące do stwardnienia tętnic. Zesztywnienie ścian tętnic polega na odkładaniu w wewnętrznej ścianie tętnic tłuszczu – głównie cholesterolu. Dochodzi do tego w wyniku: zaburzeń gospodarki tłuszczowej, włóknika, zaburzeń układu krzepnięcia krwi oraz miejscowego rozrostu tkanki łącznej.
Zastosowanie tlenoterapii hiperbarycznej w kardiologii
Pomimo ogromnego postępu, jaki w ostatnich latach dokonał się w dziedzinie kardiologii, choroby serca nadal pozostają główną przyczyną zgonów. Ponadto dolegliwości z nimi związane są podstawowym powodem hospitalizacji. Dlatego też nieustannie trwają poszukiwania metod terapeutycznych umożliwiających zwiększenie skuteczności leczenia.
Hiperbaryczna terapia tlenowa jest jedną z najbardziej efektywnych metod dostarczania tlenu do wszystkich komórek ciała. Wykorzystanie ciśnienia wyższego niż atmosferyczne pozbawia tlen fizjologicznych barier przenikania przez tkanki. Oznacza to, że może on przenikać tam, gdzie nie dociera w normalnych warunkach, czyli do obszarów źle ukrwionych, np. ognisk udarowych. Gazy znajdujące się pod zwiększonym ciśnieniem mogą szybciej przedostawać się do płynów ustrojowych i gromadzić tam w zwiększonych stężeniach. Ekspozycja pacjenta na 100% tlen podawany pod zwiększonym ciśnieniem w szczelnym pomieszczeniu, jakim jest komora hiperbaryczna, skutecznie wysyca tkanki tlenem. Tlen przenika nie tylko do czerwonych krwinek – jego stężenie zwiększa się także w osoczu, układzie limfatycznym i płynie mózgowo-rdzeniowym.
Tlenoterapia hiperbaryczna po ostrym zawale mięśnia sercowego
Ponieważ zarówno w ostrym zawale serca, jak i w chorobie wieńcowej występują obszary, gdzie dostawy tlenu są znacznie obniżone (obszary niedokrwienne), reperfuzja z zastosowaniem tlenu w wysokich stężeniach jest uzasadniona. Prowadzone były badania oceniające hemodynamiczne i metaboliczne skutki tlenoterapii hiperbarycznej u pacjentów z ostrym zawałem serca, ostrym zespołem wieńcowym, dławicą piersiową, a także zaburzeniami rytmu serca. Po przeprowadzeniu kilkunastu badań eksperymentalnych na zwierzętach, które dały obiecujące efekty (m.in. Stillman 1983, Miroshnichenko et al. 1983), terapię HBO w połączeniu z terapią trombolityczną stosuje się praktycznie od 1997r. u pacjentów po ostrym zawale mięśnia sercowego. Korzyści terapii tlenowej mają związek najprawdopodobniej ze zmniejszeniem urazu reperfuzyjnego. Okazał się być główną przyczyną śmierci komórek mięśnia sercowego, gdy chora tętnica jest udrażniana cewnikiem. Połączenie terapii standardowej oraz terapii HBO może zmniejszyć u tych chorych śmiertelność oraz ryzyko powikłań sercowo – naczyniowch. U chorych z ostrym zespołem wieńcowym poddawanych jednocześnie hiperbarii tlenowej oraz terapii standardowej stwierdzono skrócenie czasu trwania bólu wieńcowego. Ponadto zauważono istotne zmniejszenie nasilenia zaburzeń rytmu i przewodnictwa. Zmniejszyła się również ilość niekorzystnych powikłań sercowo-naczyniowych.
Badanie
Pierwsze badanie randomizowane z grupą kontrolną przeprowadzono w 1973 r. (Thurston et al.). Oceniano w nim efekty terapii HBO na zmniejszenie śmiertelności u pacjentów po świeżym zawale serca. Grupa badawcza liczyła 103 osoby, a grupa kontrolna – 105 osób leczonych konwencjonalnymi metodami. Pacjenci przebywali na tym samym oddziale kardiologicznym jednego ze szpitali w Londynie, Anglia. W grupie poddanej terapii HBO zmarło 17 pacjentów (16,5%), natomiast w grupie kontrolnej zmarło 24 pacjentów (22,9%). Szczegółowa analiza badania pokazała, że zastosowanie terapii HBO obniżyło śmiertelność w grupie pacjentów wysokiego ryzyka o połowę. Wstrząs kardiogenny przeżyli wyłącznie pacjenci w grupie, w której stosowano terapię HBO. W tej również grupie rzadziej zgłaszano zaburzenia rytmu serca, a u niektórych pacjentów nastąpiło całkowite ich ustąpienie. Autorzy badania twierdzą, że dowody potwierdzające korzyści hiperbarycznej terapii tlenowej w leczeniu zawału mięśnia sercowego są wystarczająco mocne, aby uzasadnić jej stosowanie u wybranych pacjentów.
Tlenoterapia hiperbaryczna a kardiologiczne zabiegi chirurgiczne
Burakovsky i Brockeria (1977) przeprowadzili badanie oceniające korzyści stosowania stuprocentowego tlenu w resuscytacji podczas zabiegów na sercu. Badania opisują operacje przeprowadzane w krążeniu pozaustrojowym w warunkach komory hiperbarycznej. Były to m.in. 43 zabiegi korekcji wad przegrody międzyprzedsionkowej, przegrody przedsionkowo-komorowej lub zespołu czworaczego Fallota. Wszystkie wskaźniki hemodynamiczne i biochemiczne w czasie perfuzji były bardzo dobre. Ponadto przeprowadzano badania oceniające pozytywne skutki podawania stuprocentowego tlenu u pacjentów przed planowanymi zabiegami kardiochirurgicznymi. Wykonywano m.in. pomostowania aortalno-wieńcowe (prospektywne randomizowane badanie z pojedynczą ślepą próbą prowadzone w latach 2007-2009, Li et al. 2011). Wyniki badań potwierdziły, że wstępna tlenoterapia hiperbaryczna przyczyniła się do zwiększenia ochrony zarówno komórek sercowych, jak i mózgowych. Analizy biomarkerów uszkodzenia mięśnia sercowego i neuronów u pacjentów poddanych zabiegom pomostowania z pompą były podstawą do takiego stwierdzenia.
Przeprowadzano również porody u kobiet z wadami serca w komorach hiperbarycznych bez żadnych powikłań.
Tlenoterapia hiperbaryczna a choroby tętnic obwodowych
Niedokrwienie naczyń ma dwie podstawowe konsekwencje: zmniejszenie ilości tlenu dostarczanego do tkanek (hipoksja) oraz zatrzymanie CO2 i innych produktów przemiany materii. Terapia HBO nie przyczynia się do zmniejszenia poziomu gromadzenia produktów toksycznych w organizmie, ale może za to wyrównywać niedobory tlenu.
U osób z miażdżycą kończyn dolnych przeprowadzono badania. Wykonywano próby ergometryczne (wysiłkowe) w warunkach komory hiperbarycznej (pod ciśnieniem 1,5 ATA). U pacjentów stwierdzono wyższą tolerancję na wysiłek i zwiększenie dystansu pokonywanego badanego w czasie testu.
Dodatkowo badania (m.in. Schraibman i Ledingham, 1969, Kawamura et al, 1978) pokazały, że głównymi korzyściami wynikającymi z zastosowania terapii hiperbarycznej u osób z miażdżycą naczyń krwionośnych są: zmniejszenie hipoksji, złagodzenie skutków niedokrwienia, zmniejszenie bólu oraz podwyższenie wydolności wysiłkowej. Ponadto badacze wielokrotnie zauważyli zmniejszenie ilości oraz zakresu zgorzeli wieńcowych, przyspieszenie gojenia owrzodzeń spowodowanych niewydolnością naczyniową.
Co dalej?
Dalsze stosowanie tlenoterapii hiperbarycznej w chorobach sercowo-naczyniowych czeka na więcej badań, ale w tej chwili wydaje się, że jej efekty są niezwykle obiecujące. Systematyczna analiza prób klinicznych z grupami kontrolnymi oceniających skuteczność terapii HBO wskazuje na dowody sugerujące, że terapia ta może być wiązana z obniżeniem ryzyka zgonu i ryzyka poważnych zdarzeń sercowych. Ponadto może przyczynić się do zmniejszenia strefy martwicy i uszkodzenia mięśnia sercowego oraz skrócenia czasu trwania bólu wieńcowego (Bennett et al. 2015). Niemniej jednak, w związku z umiarkowaną liczbą pacjentów objętych dotychczasowymi badaniami, wyniki badań należy interpretować ostrożnie i zawsze zachować właściwe schematy postępowania w leczeniu.
ATA [atmosfera absolutna]
Referencje
- Kewal K.Jain, Textbook of Hyberbaric Medicne, Wydanie 6, Springer 2017
- K.K.Jain, HBO Therapy in Cardiovascular Diseases, Textbook of Hyberbaric Medicne, Wydanie 6, Springer 2017
- Mathieu D: Handbook on Hyperbaric Medicin, Springer, Dordecht 2006.
- Narożny W, Siebert J: Możliwości i ograniczenia stosowania hiperbarii tlenowej w medycynie. Forum Med Rodz 2007
- Aleksander Sieroń i wsp., Zarys medycyny hiperbarycznej, 2006
Zabiegi tlenoterapii hiperbarycznej oferujemy w Krakowskim Centrum Tlenoterapii Hiperbarycznej ul. Rzeczna 8/1 ul. Raciborska 17 (Pasaż Ruczaj)
Telefon: +48 730 174 307, www.kcth.pl
Previous Post
Next Post